อาการปวดท้องโรคกระเพราะ

Dyspepsia คือ อาการปวดท้อง หรือไม่สบายท้องที่สันนิษฐานว่าน่าจะมีสาเหตุจากความผิดปกติ ของกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้น โดยอาการเหล่านี้ได้แก่
     1.  ปวดท้องบริเวณใต้ลิ้นปี่ (Epigastric pain)
     2.  แสบร้อนท้องบริเวณใต้ลิ้นปี่ (Epigastricburning)โดยไม่ร้าวขึ้นไปบริเวณหน้าอก
     3.  แน่นหรืออึดอัดท้องหลังมื้ออาหาร(Post-prandial fullness) คือ ความรู้สึกไม่สบายเหมือนกับว่าอาหารค้างอยู่ในกระเพาะนานผิดปกติ
     4.  อิ่มเร็วกว่าปกติ (Early satiation)
  
     ผู้ป่วย dyspepsia บางรายอาจจะมีอาการเรอ หรือคลื่นไส้อาเจียนได้ บางรายอาจจะมีแสบร้อนหน้าอกหรือเรอเปรี้ยวได้นานๆครั้ง แต่ไม่ใช่อาการเด่น หากมีอาการแสบร้อนหน้าอกหรือน้ำย่อยจากกระเพาะอาหารวิ่งขึ้นมาที่ลำคอเป็น อาการเด่นจะเป็นภาวะกรดไหลย้อน

กลไกการเกิดโรค
     1.   Delay gastric emptying time คือระยะเวลาที่ใช้ในการบีบตัวของกระเพาะอาหารเพื่อดันอาหารลงสู่ลำไส้เล็กนานกว่าปกติ
     2.   Impaired gastric accommodation คือ การคลายตัวของกระเพาะอาหารส่วนต้นหลังรับประทานอาหารทำได้น้อยกว่าปกติ จึงทำให้แรงดันในกระเพาะอาหารสูงขึ้น
          และไปกระตุ้นตัวรับความรู้สึกบริเวณผนังกระเพาะอาหารทำเกิดอาการ
     3.  Hypersensitivity to gastric distention คือ การรับรู้ความรู้สึกของกระเพาะอาหารที่ไวกว่าคนปกติ

ผู้ป่วยรายใดบ้างที่ควรได้รับการส่องกล้องตรวจทางเดินอาหารส่วนต้น
     1.  มีสัญญาณอันตราย ได้แก่
          - กลืนลำบาก
          - มีประวัติอาเจียนเป็นเลือด,ถ่ายอุจจาระสีดำ หรือมีภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็ก
          - น้ำหนักลดโดยไม่สามารถหาเหตุผลมาอธิบายได้
          - อาเจียนต่อเนื่อง
     2.  อายุเมื่อเริ่มมีอาการมากกว่า55ปีขึ้นไป และไม่มีประวัติให้สงสัยว่ายาหรืออาหารอาจเป็นสาเหตุ เนื่องจากอุบัติการณ์ของโรคมะเร็งกระเพาะอาหารจะสูงขึ้น
          เมื่ออายุมากขึ้น
     3.  ผู้ป่วยอายุน้อยที่ไม่มีสัญญาณอันตรายแต่อาการไม่ดีขึ้นหรือกลับเป็นซ้ำ บ่อยๆหลังได้รับการรักษาด้วยยาแบบครอบคลุม ควรพิจารณารับการส่องกล้อง

ยาที่ทำให้เกิดอาการdyspepsia
     -  ยาแก้ปวดNSAIDSและaspirin
     -  ยาปฏิชีวนะได้แก่ penicillin, sulfonamide, macrolide, doxycycline, tetracycline
     -  ยาประเภทฮอร์โมน ได้แก่ insulin, ยากินเพื่อลดระดับน้ำตาล, estrogen, corticosteroid
     -  ยาที่มีฤทธิ์ต่อหัวใจและหลอดเลือด ได้แก่ digoxin, calcium channel blocker
     -  โปแตสเซี่ยม
     -  ยาที่มีผลต่อกล้ามเนื้อและกระดูก ได้แก่ alendronate
     -  ยาขยายหลอดลม ได้แก่ theophylline

คำแนะนำการปฏิบัติตัว
     1.  หลีกเลี่ยงอาหารหรือเครื่องดื่มที่ทำให้อาการกำเริบ เช่น อาหารเผ็ด รสจัด ของหมักดอง น้ำอัดลม กาแฟ โกโก้และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิด
     2.  งดหรือลดการสูบบุหรี่
     3.  ลดน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน
     4.  หลีกเลี่ยงการใส่กางเกง กระโปรงหรือคาดเข็มขัดที่รัดแน่นเกินไป
     5.  ไม่ควรเข้านอนทันทีหลังกินอาหารอิ่มใหม่ๆ ควรรออย่างน้อย2-3ชั่วโมง
     6.  ออกกำลังกายแบบแอโรบิคอย่างสม่ำเสมอ 20-40นาทีต่อครั้ง3-5 ครั้งต่อสัปดาห์ และไม่ควรออกกำลังกายทันทีหลังกินอาหาร

การให้ยาแบบครอบคลุม(Empyrical treatment)
     ผู้ป่วยที่อายุน้อยกว่า55ปี ไม่มีสัญญาณอันตราย อาการไม่ได้เกิดจากยาใดๆ และอาการไม่ดีขึ้นหลังได้รับคำแนะนำเรื่องอาหารและการปฏิบัติตัว อาจพิจารณาให้ยาแบบครอบคลุม ได้แก่
     1.  ยาที่ออกฤทธิ์ลดการหลั่งกรด โดยเลือกใช้หากอาการปวดท้อง (Epigastric pain) หรือแสบท้อง (Epigastric burning) เป็นอาการเด่น
     2.  ยากลุ่มprokineticเลือกใช้หากอาการแน่นหลังกินอาหาร (Post-prandial fullness) หรืออาการอิ่มเร็ว(Early satiation)เป็นอาการเด่น

    หากไม่ตอบสนองต่อยากลุ่มแรกหลังได้ยาเป็นเวลา 2-4 สัปดาห์ พิจารณาเปลี่ยนเป็นยาอีกกลุ่มหนึ่งได้  กรณีที่ผู้ป่วยมีทั้งอาการปวดหรือแสบและแน่นท้องรุนแรงใกล้เคียงกัน อาจพิจารณาให้ยาทั้งสองกลุ่มร่วมกันได้

แหล่งที่มา: http://sriphat.med.cmu.ac.th/thai/knowledge-14